არკადი და ბორის სტრუგაცკები. ორშაბათი იწყება შაბათს

არკადი და ბორის სტრუგაცკები

ორშაბათი იწყება შაბათს

სერია “ფანტასტიკური ბიბლიოთეკა”

გამომცემლობა “წიგნები ბათუმში”

ბათუმი

2015

 

მთარგმნელი – ვასილ გულეური

რედაქტორი – ირაკლი ბაკურიძე

დიზაინი – მაია ხუტიაშვილი

კორექტორი – ანა ყიასაშვილი

დამკაბადონებელი – მალხაზ ფაღავა

ქართული გამოცემა © გამომცემლობა “წიგნები ბათუმში”, 2015 ყველა უფლება დაცულია

 

ორშაბათი იწყება შაბათს

ზღაპარი უმცროსი ასაკის მეცნიერ–მუშაკთათვის

მაგრამ ყველაზე უცნაური, ყველაზე გაუგებარი ის არის, როგორ შეუძლიათ ავტორებს, გამოიყენონ ასეთი სიუჟეტი. ვაღიარებ, ეს ყოვლად მიუწვდომელი რამეა, ნამდვილად… არა, არა, სრულიად არ მესმის.

                                               ნ.ვ. გოგოლი

 

 

ისტორია პირველი

ამაო ალიაქოთი დივნის ირგვლივ

თავი პირველი

მასწავლებელი: ბავშვებო, ჩაიწერეთ წინადადება: „ხეზე თევზი იჯდა“.

მოსწავლე: კი მაგრამ, თევზი ხეზე ჯდება?

მასწავლებელი: ჰო, კარგი, კარგი… შეშლილი თევზი იყო ეგ.

                                               სასკოლო ანეკდოტი

 

დანიშნულების ადგილს ვუახლოვდებოდი. ჩემ ირგვლივ პირდაპირ გზას ეკვროდა ამწვანებული ტყე, რომელიც ალაგ-ალაგ ადგილს უთმობდა ყვითელი ისლით დაფარულ მდელოს. მზეს, აი, უკვე მერამდენე საათი იყო, ჩასვლა უნდოდა, მაგრამ ვერ მოეხერხებინა და ჰორიზონტთან ეკიდა. მანქანა მოხრეშილ ვიწრო გზაზე მიქროდა. ბორბლებს დიდ ქვებზე ვატარებდი და საბარგულში ცარიელ კანისტრებს ყოველ წამს რახარუხი გაჰქონდათ.

მარჯვენა მხარეს ტყიდან ორნი გამოვიდნენ გზის პირას და გაჩერდნენ, თან ჩემკენ იყურებოდნენ. ერთმა ხელი ამიწია. მათ თვალიერებაში სიჩქარეს ვუკელი. როგორც მომეჩვენა, მონადირეები იყვნენ, ახალგაზრდები, შეიძლება, ჩემზე ცოტა უფროსები. ორივე მომეწონა სახეზე და გავუჩერე. იმან, ხელი რომელმაც ამიწია, მანქანაში შემოყო შავგვრემანი სახე კეხიანი ცხვირით და ღიმილით მკითხა:

– სოლოვეცამდე ვერ მიგვიყვანთ?

მეორე, წვერწითური და უულვაშო, მის მხარსზემოდან მიღიმოდა. სასიამოვნო ადამიანები იყვნენ, აშკარად.

– მოდით, დასხედით, – ვუთხარი, – ერთი წინ, მეორე უკან, თორემ უკანა დასაჯდომზე ხარახურა მიყრია.

– მადლისმყოფელო! – სიხარულით შესძახა ცხვირკეხიანმა, მხრიდან იარაღი მოიხსნა და ჩემ გვერდით დაჯდა.

წვერიანმა ყოყმანით დაათვალიერა უკანა სავარძელი და მითხრა:

– შეიძლება, აქ ცოტა ისა?..

უკან გადავიხარე და დავაცარიელეთ ადგილი, რომელიც საძილე ტომარასა და დახვეულ კარავს ეჭირა. ის დელიკატურად ჩამოჯდა და თოფი მუხლებს შორის ჩაიდო.

– კარი კარგად დაკეტეთ, – ვუთხარი მე.

ყველაფერი რიგზე მიდიოდა. მანქანა დაიძრა. ცხვირა უკან მიბრუნდა და ხალისიანად დაიწყო ლაპარაკი, რამდენად უფრო სასიამოვნოა მსუბუქი მანქანით მგზავრობა, ვიდრე ფეხით სიარული. წვერიანი გაურკვეველი ბურტყუნით ეთანხმებოდა და თან კარს აჯახუნებდა და აჯახუნებდა.

– ლაბადა აიკეცეთ. – ვურჩიე, სარკეში რომ შევხედე. – ლაბადა მოგყვათ.

ხუთი წუთის შემდეგ, როგორც იქნა, ყველაფერი მოგვარდა.

– სოლოვეცამდე ერთი ათი კილომეტრი იქნება? – ვკითხე.

– კი, – მიპასუხა ცხვირამ. – ან იქნებ ცოტა მეტიც. მართალია, გზა უხეიროა, უფრო საბარგოებისთვისაა.

– რას ამბობ, მშვენიერი გზაა,- შევეკამათე. – მპირდებოდნენ, სულ ვერ გაივლიო.

– ამ გზაზე შემოდგომითაც კი შეიძლება გავლა.

– აქ – კი ბატონო, მაგრამ აი, კორობეციდან – გრუნტია.

– წელს ცხელი ზაფხულია, ყველაფერი გამომშრალია.

– ზატონთან, ამბობენ, წვიმებიაო, – შენიშნა წვერიანმა უკანა სავარძელზე.

– ვინ ამბობს? – ჰკითხა ცხვირამ.

– მერლინი ამბობს.

რატომღაც ორივემ გაიცინა. სიგარეტი ამოვიღე, გავაბოლე და იმათაც შევთავაზე.

– კლარა ცეტკინის ფაბრიკა, – თქვა ცხვირამ, კოლოფს რომ დახედა. – ლენინგრადიდან ხართ?

– დიახ.

– მოგზურობთ?

– ვმოგზაურობ. თქვენ აქაურები ხართ?

– მკვიდრები, – მიპასუხა ცხვირამ.

– მე მურმანსკელი ვარ, – მაცნობა წვერიანმა.

– ლენინგრადისთვის, ალბათ, რა სოლოვეცი და რა მურმანსკი – ერთი და იგივეა: ჩრდილოეთი, – თქვა ცხვირამ.

– არა, რატომ, – მივუგე თავაზიანად.

– სოლოვეცში აპირებთ გაჩერებას? – მკითხა ცხვირამ.

– რა თქმა უნდა, – ვუთხარი მე. – სწორედ რომ სოლოვეცში მივდივარ.

– იქ ნათესავები გყავთ თუ ნაცნობები?

– არა, უბრალოდ, ბიჭებს დაველოდები. ისინი ნაპირ-ნაპირ მოდიან, სოლოვეცი – ჩვენი რანდევუს წერტილია.

წინ დიდი ქვაყრილი დავინახე, დავამუხრუჭე და ვუთხარი: „აბა, კარგად მოეჭიდეთ“. მანქანა შეირყა და ახტა. ცხვირამ თოფის ლულას დაჰკრა ცხვირი. მოტორი ბღუოდა, ქვები მანქანის ძირს ეხლებოდა.

– საწყალი მანქანა, – შეეცოდა ცხვირას.

– რას ვიზამთ… – ვთქვი მე.

– ვინ წავიდოდა ასეთ გზაზე საკუთარი მანქანით.

– მე წავიდოდი.

ქვაყრილს გავცდით.

– ა, მაშ ეს თქვენი მანქანა არ არის, – მიხვდა ცხვირა.

– აბა, მანქანა მე საიდან! ნაქირავებია.

– გასაგებია, – თქვა ცხვირამ, როგორც მომეჩვენა, იმედგაცრუებულმა.

რაღაცნაირად გულზე მომხვდა.

– რა აზრი აქვს მანქანის ყიდვას, თუ ასფალტზე უნდა იარო? სადაც ასფალტია, იქ საინტერესო არაფერია, და სადაც საინტერესოა, ასფალტი არ არის.

– ჰო, რა თქმა უნდა, – თავაზიანად დამეთანხმა ცხვირა.

– ჩემი აზრით, სისულელეა მანქანა კერპად გაიხადო, – განვაცხადე მე.

– სისულელეა, – თქვა წვერიანმა. – მაგრამ ყველა ასე არ ფიქრობს.

მანქანებზე ვილაპარაკეთ და დავასკვენით, რომ თუ მაინც უნდა იყიდო რამე – „გაზ-69“, ყველგანმავალი, მაგრამ მათ, სამწუხაროდ, არ ყიდიან. შემდეგ ცხვირკეხიანმა მკითხა:

– და სად მუშაობთ?

მე ვუპასუხე.

– კოლოსალურია! – წამოიძახა ცხვირამ. – პროგრამისტი! ზუსტად პროგრამისტი გვჭირდება. მომისმინეთ, დატოვეთ თქვენი ინსტიტუტი და ჩვენთან წამოდით!

– და თქვენ რა გაქვთ?

– რა გვაქვს? – იკითხა ცხვირამ და უკან მიბრუნდა.

– „ალდან-3“, – მითხრა წვერიანმა.

– ძვირფასი მანქანაა… და კარგად მუშაობს?

– აბა, როგორ გითხრათ…

– გასაგებია, – ვთქვი მე.

– კაცმა რომ თქვას, ჯერ კიდევ ვერ გამართეს, – თქვა წვერიანმა. – დარჩით ჩვენთან, გამართეთ…

– გადმოყვანას ორ წამში მოგიხერხებთ, – დასძინა ცხვირამ.

– და თქვენ რაღას აკეთებთ? – შევეკითხე.

– როგორც მთელი მეცნიერება, – თქვა ცხვირამ. – ადამიანის ბედნიერებას ვქმნით.

– გასაგებია. რაიმე კოსმოსთანაა დაკავშირებული?

– კოსმოსთანაც, – თქვა ცხვირამ.

– ბედაურიდან ჩამოვხტი და ვირზე შევჯექიო, – ვთქვი მე.

– დედაქალაქი და გვარიანი ხელფასი, – თქვა წვერიანმა ჩუმად, მაგრამ მე გავიგონე.

– არ ღირს, – ვუთხარი. – არ ღირს, ფულით გაზომვა.

– არა, ვიხუმრე, – თქვა წვერიანმა.

– ეგ ეგრე ხუმრობს ხოლმე, – მითხრა ცხვირამ. – იმაზე უფრო საინტერესო რამეებს, რაც ჩვენთანაა, ვერსად ნახავთ.

– რატომ ფიქრობთ ასე?

– დარწმუნებული ვარ.

– მე კი არა ვარ დარწმუნებული.

ცხვირამ ჩაიცინა.

– ამ თემაზე ჩვენ კიდევ ვილაპარაკებთ, – თქვა მან. – დიდხანს დარჩებით სოლოვეცში?

– მაქსიმუმ ორ დღეს.

– ჰოდა, მეორე დღეს ვილაპარაკოთ.

– პირადად მე ამაში განგების ხელს ვხედავ – მივდიოდით ტყეში და შევხვდით პროგრამისტს. მე მგონია, რომ თქვენი ბედი გადაწყვეტილია, – განაცხადა წვერიანმა.

– მართლა ასე გჭირდებათ პროგრამისტი? – ვკითხე მე.

– აი, ძალიან გვჭირდება პროგრამისტი.

– დაველაპარაკები ბიჭებს, – შევპირდი. – ვიცი, რამდენიმე უკმაყოფილოა.

– ჩვენ ნებისმიერი პროგრამისტი არ გვჭირდება, – თქვა ცხვირამ. – პროგრამისტები დეფიციტური ხალხია, გაზულუქდნენ. ჩვენ კი გაუზულუქებელი გვჭირდება.

– ჰო, ეგ უფრო რთულია, – ვთქვი მე.

ცხვირამ თითების მოკეცვა დაიწყო:

– ჩვენ გვჭირდება პროგრამისტი: ა – გაუზულუქებელი, ბ – მოხალისე, გ – თანახმა იყოს, იცხოვროს საერთო საცხოვრებელში…

– დ, – აიტაცა წვერიანმა, – ას ოც მანეთად.

– და ისა, ფრთებზე რას იტყვით? – ვკითხე მე. – ან, ვთქვათ, შარავანდედზე? ასეთი ათასში ერთია!

– ჩვენ სწორედაც რომ ერთი გვჭირდება, – თქვა ცხვირამ.

– მაგრამ, თუ ისინი სულ ცხრაასნი არიან?

– თანახმა ვართ ცხრა მეათედზე.

ტყე უკან დარჩა, ხიდზე გადავედით და კარტოფილის მინდვრებს გავუყევით.

– ცხრა საათია, – თქვა ცხვირამ. – სად აპირებთ ღამის გათევას?

– მანქანაში გავათევ. თქვენთან მაღაზიები რომელ საათამდე მუშაობს?

– მაღაზიები ჩვენთან უკვე დაკეტილია, – მომიგო ცხვირამ.

– საერთო საცხოვრებელში შეიძლება, – თქვა წვერიანმა. – ჩემს ოთახში თავისუფალი საწოლია.

– საერთო საცხოვრებელს ვერ მიუდგები, – ჩაილაპარაკა ცხვირამ ფიქრიანად.

– ჰო, მართლაც, – წვერიანმა რატომღაც გაიცინა.

– მილიციასთან შეიძლება მანქანის დაყენება, – თქვა ცხვირამ.

– სისულელეა ეს,- წამოიძახა წვერიანმა. – მე რაღაცას ვჩმახავ, შენ კიდე კვალში მომდევ. საერთო საცხოვრებელში როგორ შემოვა?

– ჰო-ო, ჯანდაბა.

– მართლაც, ერთი დღე არ იმუშავებ – მთელი ეს ხათაბალა გავიწყდება.

– და იქნებ მისი ტრანსგრესია მოვახდინოთ?

– აბა-აბა, მოიცა რა, – უთხრა ცხვირამ. – ეს დივანი კი არ არის. და არც შენ ხარ კრისტობალ ხუნტა, არც მე…

– არ გინდათ ნუ წუხდებით, – ვუთხარი მე. – მანქანაში გავათევ, ჩემთვის პირველი კი არ არის.

უცებ ძალიან მომინდა, ზეწარზე დამეძინა. ოთხი ღამის განმავლობაში საძილე ტომარაში მეძინა.

– მისმინე, – თქვა ცხვირამ, – ჰა-ჰა! ქოქათფე!

– მართალია! – წამოიძახა წვერიანმა. – ლუკომორიესკენ წავიყვანოთ!

– მანქანაში გავათევ, ღმერთმანი, – ვთქვი მე.

– სახლში გაათევთ, – თქვა ცხვირამ, – მეტ-ნაკლებად სუფთა თეთრეულში. რაღაცით ხომ უნდა გადაგიხადოთ მადლობა…

– ათშაურიანს ხომ არ ჩაგიჩურთავთ, – თქვა წვერიანმა.

ქალაქში შევედით. გაიჭიმა ძველებური მყარი ღობეები, გიგანტური გაშავებული მორებით ნაგები დიდი ძელურები, ვიწრო ფანჯრებით, ჩუქურთმიანი თამასებით, სახურავებზე ხის მამლებით. შეგვხვდა რამდენიმე ჭუჭყიანი აგურის ნაგებობა რკინის კარებით, რომელთა შესახედაობამაც გონებაში ამომიტივტივა ნახევრად ნაცნობი სიტყვა „ალაფხანა“ – ფქვილის სავაჭრო. ქუჩა სწორი და ფართო იყო და მშვიდობის გამზირი ეწოდებოდა. წინ, ცენტრთან ახლოს, მოჩანდა ორსართულიანი წიდაბლოკით ნაშენი სახლები ღია სკვერებით.

– შემდეგი შესახვევი მარჯვნივ, – თქვა ცხვირამ.

მოსახვევის მაჩვენებელი ჩავრთე, სვლა შევანელე და მარჯვნივ შევუხვიე. გზას აქ ბალახი მოსდებოდა. რომელიღაც კუტიკართან მიყენებული იყო ახალთახალი „ზაპოროჟეცი“. სახლების ნომრები ჭიშკრის თავებთან ეკიდა, ხოლო ფირნიშების დაჟანგულ თუნუქზე ძლივს ემჩნეოდა ციფრები. შესახვევს მოხდენილი სახელი ერქვა: „ლუკომორიეს ქ.“ იგი ფართო არ იყო და აქეთ-იქიდან სქელი ძველებური ღობეები მისდევდა, რომლებიც, ალბათ, ჯერ კიდევ იმ დროს იყო გავლებული, როცა აქ შვედი და ნორვეგიელი მეკობრეები დალაყუნებდნენ.

– გააჩერე, – თქვა ცხვირამ. მე დავამუხრუჭე, და მან ისევ დასცხო თოფს ცხვირი. – ახლა ჩვენ ასე ვქნათ, – თქვა და თან ცხვირი მოისრისა. – თქვენ აქ დამელოდეთ, მე კი წავალ და ყველაფერს მოვაგვარებ.

– მართლა, არ ღირს, – უკანასკნელად ვთქვი მე.

– არანაირი ლაპარაკი. ვალოდია, მიზანში გყავდეს.

ცხვირა მანქანიდან გადმოძვრა და, თავდაღუნული, დაბალ კუტიკარში გაძვრა. მაღალი ნაცრისფერი ღობის იქით სახლი არ ჩანდა. ჭიშკარი სრულიად ფენომენალური იყო, ერთფუთიანი, დაჟანგულ რკინის ანჯამებზე დაკიდებული, როგორც ორთქლმავლების დეპოში. გაოგნებული ვკითხულობდი ფირნიშებს. სამი იყო. ალაყაფის მარცხენა კარზე მკაცრად ბზინავდა სქელი მინის ლურჯი სოლიდური ფირნიში ვერცხლისფერი ასოებით:

 

ჯამისაკი[1]

ქოხი ქათმის ფეხებზე

სოლოვეცის სიძველის

ძეგლი

 

მარჯვენა კარს ზემოთ ეკიდა დაჟანგული თუნუქის ფირფიტა: „ლუკომორიეს ქ. ს. №13, ნ. კ. გორინიჩ“, ხოლო მის ქვემოთ თავს იწონებდა ფანერის ნაჭერი, რომელზეც მელნით უსწორმასწოროდ და ირიბად ეწერა:

 

კატა არ მუშაობს

ადმინისტრაცია

 

– რომელი კატა? – ვიკითხე მე. – კომიტეტი აღჭურვილობა-ტექნიკის ამბებში?

წვერიანმა ჩაიხითხითა.

– თქვენ, მთავარია, არ აღელდეთ, – თქვა მან. – აქ სახალისოა, მაგრამ ყველაფერი სრულ წესრიგში იქნება.

მანქანიდან გადმოვედი და საქარე მინის წმენდა დავიწყე. უცებ ჩემს თავს ზემოთ ხმაური გავიგონე. ავიხედე. ჭიშკარზე მოხერხებულად მოკალათებას ცდილობდა გიგანტური – ასეთი მე არასოდეს მინახავს – შავ-ნაცრისფერი, ლაქებიანი, კატა. ჩამოჯდა და მაძღარმა გულგრილად შემომხედა ყვითელი თვალებით. „ფისო-ფისო-ფისო“, – ვუთხარი უნებლიეთ. კატამ მორიდებულად და ცივად დააღო პირი, ხრინწიანი ხორხისმიერი ხმა ამოუშვა, შემდეგ კი შეტრიალდა და ეზოში დაიწყო ცქერა. იქიდან, ღობის მიღმა, ცხვირას ხმამ წარმოთქვა:

– ვასილი, ჩემო მეგობარო, ნება მომეცით, შეგაწუხოთ.

ურდულმა დაიჭყრიალა. კატა წამოიწია და უხმაუროდ გაუჩინარდა ეზოში. ჭიშკარი მძიმედ შეირხა, გაისმა საშინელი ღრჭიალ-ჭრიალი, ტკაცატკუცი და ალაყაფის მარცხენა ფრთა ნელა გაიღო. გამოჩნდა ცხვირას ჭიფხვისაგან გაწითლებული სახე.

– მადლისმყოფელო! – დამიძახა. – შემოდით!

მანქანაში დავბრუნდი და ნელა შევედი ეზოში. ეზო ფართო იყო, სიღრმეში მსხვილი ძელებისგან აგებული სახლი იდგა, სახლის წინ კი თავს იწონებდა ჯმუხი, ფართოდ გადაშლილი მუხა, ტანმსხვილი, მჭიდრო, ხშირი ვარჯით, რომელიც სახურავს ჩრდილავდა. ჭიშკრიდან სახლამდე მიემართებოდა ქვის ფილებით მოკირწყლული ბილიკი, რომელიც მუხას გარს უვლიდა. ბილიკის მარჯვნივ ბოსტანი იყო, ხოლო მარცხნივ, მდელობის შუაში, წამომართული იყო ჭიშკარშებმული ჭის ძელური, სიძველისგან გაშავებული და ხავსით დაფარული.

მანქანა გვერდით მივაყენე, ძრავა გამოვრთე და გადმოვედი. წვეროსანი ვალოდიაც გადმოძვრა, თოფი მიაყუდა და ზურგჩანთის მორგება დაიწყო.

– აი, უკვე შინ ხართ, – მითხრა მან.

ცხვირამ ჭრიალით და ტკაცატკუცით დახურა ჭიშკარი, მე კი, საკმაოდ უხერხულად ვგრძნობდი თავს, აქეთ-იქით ვიყურებოდი და არ ვიცოდი, რა მექნა.

– აი, დიასახლისიც! – წამოიყვირა წვეროსანმა. – გამარჯობა, ბებო, ჩემო კეთილო ნაინა კიევნა.

დიასახლისი ას წელზე მეტისა იქნებოდა. მოდიოდა ჩვენკენ ნელა, ნუჟრებიან ჯოხს დაყრდნობილი, მოაფრატუნებდა კალოშებწამოცმულ თექის ჩექმებში წაყოფილ ფეხებს. სახე მუქიყავისფერი ჰქონდა; სქელი ნაოჭებიდან წინ ჩამოწეულიყო ცხვირი, იატაგანივით მოღუნული და წვეტიანი, დაბინდულ, ჩამქრალ, გაცრეცილ თვალებზე კი თითქოს ლიბრი გადაჰკვროდა.

– გამარჯობა, ჩემო ბიჭუნა, გამარჯობა, – წარმოთქვა მან მოულოდნელი მჟღერი, ბოხი ხმით. – ესე იგი, ეს არის ახალი პროგრამისტი? გამარჯობა, ბატონო ჩემო, კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება!..

მე თავი დავუკარი, მივხვდი, რომ ჯობდა, ენისთვის კბილი დამეჭირა. ბებიას თავზე შავი თივთიკის თავსაფრის ზემოდან, რომელიც ნიკაპქვეშ ჰქონდა შეკრული, მოხვეული ჰქონდა მხიარული ფერის კაპრონის ხილაბანდი ატომიუმის ფერად-ფერადი გამოსახულებებით და სხვადასხვა ენაზე წარწერებით: „საერთაშორისო გამოფენა ბრიუსელში“. ნიკაპზე და ცხვირქვეშ მეჩხერი ჭაღარა ბალანი გამოფშეკოდა. ბებიას ბამბის უსახელო მოსაცმელი და შავი მაუდის კაბა ეცვა.

– ამგვარად, ნაინა კიევნა! – უთხრა ცხვირამ, მიუახლოვდა და ხელისგულებიდან ჟანგი მოიწმინდა. – ჩვენი ახალი თანამშრომელი ორი ღამით უნდა მოვათავსოთ. ნება მომეცით, წარმოგიდგინოთ… მ-მ-მ…

– საჭირო არ არის, – თქვა დედაბერმა, რომელიც დაჟინებით მათვალიერებდა. – თავადაც ვხედავ. ალექსანდრე ივანოვიჩ პრივალოვი, ერთი ათას ცხრაას ოცდათვრამეტი, მამრობითი, რუსი, ალკკ წევრი, არა, არა, არ მონაწილეობდა, არ იყო, არ გააჩნია, მაგრამ გექნება შენ, ალმასო, გრძელი გზა და სახაზინო სახლის ინტერესი, და უნდა გეშინოდეს, ბრილიანტო, წითურ კაცს, ბოროტს, და აბა, მომიოქროვე ხელი, იაგუნდისავ…

– ქხმ! – ხმამაღლა თქვა ცხვირამ და ბებიამ ხმა ჩაიწყვიტა. უხერხული სიჩუმე ჩამოწვა.

– შეგიძლიათ, უბრალოდ საშა დამიძახოთ… – ამოვღერღე წინასწარ მომზადებული ფრაზა.

– და სად დავაწვინო? – იკითხა ბებიამ.

– ცხადია, სათადარიგოში, – ცოტა გაღიზიანებით უთხრა ცხვირამ.

– პასუხისმგებელი ვინ იქნება?

– ნაინა კიევნა! – პროვინციელი ტრაგიკოსის მქუხარე ხმით დაიღრიალა ცხვირამ, დედაბერს მკლავში წაავლო ხელი და სახლისკენ წაათრია. ისმოდა, როგორ კამათობდნენ:

– ხომ მოვილაპარაკეთ!

– და რამე რომ დაგვაწეროს?..

– ჩუმად! ეს ხომ პროგრამისტია, გესმით? კომკავშირელი! მეცნიერი!..

– და კბილები რომ აკრაჭუნოს?..

მხრებაწურული მივბრუნდი ვალოდიასკენ. ვალოდია ხითხითებდა.

– რაღაც უხერხულია! – ვუთხარი მე.

– ნუ ღელავთ, ყველაფერი შესანიშნავად იქნება…

კიდევ რაღაცის თქმა უნდოდა, მაგრამ აქ ბებიამ საზარლად დაიღრიალა:

– და დივანი, დივანი!..

შევკრთი და ვთქვი:

– იცით რა, არ ჯობია წავიდე, ჰა?

– ამაზე ლაპარაკი მორჩეს! – გადაწყვეტით თქვა ვალოდიამ, – ყველაფერი მოგვარდება. უბრალოდ, ბებიას ქრთამი უნდა, მე და რომანს კი ნაღდი ფული არა გვაქვს.

– მე გადავიხდი, – ვუთხარი. ახლა კი ძალიან მინდოდა წასვლა: ვერ ვიტან ამ ეგრეთ წოდებულ ყოფით კოლიზიებს.

ვალოდიამ თავი გააქნია.

– არაფერი მსგავსი. აგე, მოდის უკვე. ყველაფერი რიგზეა.

ცხვირა რომანი მოგვიახლოვდა, ხელი ჩამჭიდა და მითხრა:

– აბა, ყველაფერი მოგვარებულია. წავედით.

– მისმინეთ, უხერხულია როგორღაც, – ვთქვი მე. – ბოლოსდაბოლოს, ის რა ვალდებულია…

მაგრამ უკვე სახლისკენ მივდიოდით.

– ვალდებულია, ვალდებული, – ამბობდა რომანი.

გავუარეთ მუხას და უკანა პარმაღთან მივედით. რომანმა ხელი ჰკრა დერმატინგადაკრულ კარს და ფართო და სუფთა, მაგრამ ცუდად განათებულ შესასვლელში აღმოვჩნდით. დედაბერს ტუჩები მოეკუმა, ხელები მუცელზე დაეწყო და გველოდა. ჩვენს დანახვაზე შურისმგებლურად ჩაიროხროხა:

– ხელწერილი ახლავე რომ იყოს!.. ესე იგი, ასე-თქო: მივიღე, ესა და ეს-თქო, ამისა და ამისგან-თქო, როგორიც ჩამაბარა ზემოაღნიშნულმა ქვემორეხელისმომწერმა…

რომანმა ჩუმად დაიყმუვლა, და ჩემთვის გამოყოფილ ოთახში შევედით. ეს იყო გრილი სადგომი ერთი ფანჯრით, რომელზეც ჩითის ფარდა ჩამოეფარებინათ. რომანმა დაძაბული ხმით მითხრა:

– მოეწყვეთ და ისე იგრძენით თავი, როგორც შინ.

შემოსასვლელში დედაბერმა მაშინვე დაეჭვებულმა იკითხა:

– და კბილებს ეგენი არ აკრაჭუნებენ?

რომანი არ მიბრუნებულა, ისე დაჰყეფა:

– არ აკრაჭუნებს! გეუბნებიან – არა აქვს კბილები!

– მაშინ წავიდეთ, ხელწერილი დავწეროთ…

რომანმა წარბები აზიდა, თვალები გადაატრიალა, კბილები დაკრიჭა და თავი გააქნია, მაგრამ მაინც გავიდა. ირგვლივ მიმოვიხედე. ავეჯი ოთახში ცოტა იყო. ფანჯარასთან მასიური მაგიდა იდგა, რომელზეც ნაცრისფერი ფოჩებიანი ძველი სუფრა ეფინა, მაგიდის წინ – კოჭლი ტაბურეტი. მოშიშვლებული ძელური კედლის ახლოს მოეთავსებინათ დიდი დივანი, მეორე კედელზე, რომელზეც სხვადასხვა კალიბრის შპალერი აეკრათ, იყო ძველმანებიანი საკიდი (ჯუბები, გაქუცული ქურქები, დაგლეჯილი კეპები და ყურებიანი ქუდები). ოთახში ანათებდა ახალშეთეთრებული დიდი რუსული ღუმელი, მოპირდაპირე კუთხეში კი ეკიდა დიდი დაბინდული სარკე გადაქექილ ჩარჩოში. იატაკი მოხეხილი იყო და ზედ ზოლიანი საფენები ეფინა.

კედლის მიღმა ორ ხმაში დუდუნებდნენ: დედაბერი ერთ ნოტზე როხროხებდა, რომანი კი ხმას ხან აუწევდა, ხან დაუწევდა: „სუფრა, საინვენტარო ნომერი ორას ორმოცდა ხუთი…“ – „საფენები არ გამოგრჩეთ კიდევ!“ – „მაგიდა სასადილო…“ – „ღუმელსაც ჩაიწერთ?..“ – „წესრიგია საჭირო… დივანი…“

ფანჯარასთან მივედი და ფარდა გადავწიე. ფანჯრის იქით მხოლოდ მუხა იყო, სხვა არაფერი ჩანდა. მუხის თვალიერება დავიწყე. ეს იყო, როგორც ჩანს, ძველთუძველესი მცენარე. ქერქი რუხი და რაღაცნაირი უსიცოცხლო ჰქონდა, ხოლო მიწიდან ამომძვრალი საოცარი ფესვები დაფარული იყო წითელი და თეთრი ლიქენით. „ჰო, მუხაც ჩაიწერეთ!“ – თქვა რომანმა კედლის იქით. რაფაზე სქელი, გაპოხილი წიგნი იდო. უაზროდ გადავფურცლე, ფანჯარას მოვცილდი და დივანზე დავჯექი. მაშინვე დაძინება მომინდა. გავიფიქრე, რომ დღეს მანქანა თოთხმეტ საათს ვატარე, რომ არ ღირდა, მართლაც, ასე აჩქარება, რომ ზურგი მტკივა, ხოლო თავში ყველაფერი მერევა, რომ, ბოლოსდაბოლოს, მიმიფურთხებია ამ მომაბეზრებელი ბებრუხანასთვის, რომ ნეტა, ყველაფერი მალე მორჩეს და შემეძლოს დავწვე და დავიძინო…

– აი, – თქვა რომანმა, ზღურბლზე რომ გამოჩნდა. – ფორმალობები დამთავრებულია. – მელნით დათხუპნული გაფშეკილი თითები დაიქნია. – თითუკები დაიღალნენ: ვწერეთ, ვწერეთ… დაიძინეთ. ჩვენ მივდივართ, თქვენ კი მშვიდად დაიძინეთ. ხვალ რას აკეთებთ?

– ველოდები, – უხალისოდ ვუპასუხე.

– სად?

– აქ. და ფოსტამტთან.

– ხვალ, ალბათ, არ წახვალთ.

– ხვალ – არა მგონია… ალბათ, უფრო ზეგ.

– მაშ, კიდევ შევხვდებით. ჩვენი სიყვარული ჯერ წინაა. – გაიღიმა, ხელი დაიქნია და გავიდა. ზანტად გავიფიქრე, რომ უნდა გამეცილებინა და გამოვმშვიდობებოდი ვალოდიას, და დავწექი. იმ წამს ოთახში დედაბერი შემოვიდა. წამოვდექი. დედაბერი ცოტა ხანს დაჟინებით მიყურებდა.

– ვშიშობ, შვილო, კბილების კრაჭუნს დაიწყებ, – თქვა მოუსვენრად.

– არ ვაკრაჭუნებ, – ვუთხარი დაქანცულმა. – უნდა დავიძინო.

– დაწექი და დაიძინე… ოღონდ ფული გადაიხადე და დაიძინე…

უკანა ჯიბიდან საფულე ამოვაძვრინე.

– რამდენია ჩემზე?

დედაბერმა თვალები ჭერში აღაპყრო.

– მანეთი, მაშასადამე, სადგომისთვის… ათი შაური ლოგინის თეთრეულისთვის – ეგ ჩემია, მთავრობის არ არის. ორ ღამეში გამოდის სამი მანეთი… მეტს რასაც გაიღებ – ესე იგი, შეწუხებისთვის, – აღარც კი ვიცი…

ხუთიანი გავუწოდე.

– მეტი, ჯერჯერობით, მანეთი, – ვუთხარი. – მერე ვნახოთ.

დედაბერმა ცოცხლად სტაცა ფულს ხელი და გავიდა, თან ხურდაზე რაღაცას ბუტბუტებდა. კარგა ხანს არ გამოჩნდა, და ის იყო უკვე ხელი უნდა ჩამექნია ხურდაზეც და თეთრეულზეც, რომ დაბრუნდა და მაგიდაზე ერთი მუჭა ჭუჭყიანი სპილენძის ფული დაყარა.

– აი, ხურდაც, ჩემო ბატონო, – თქვა მან. – ზუსტად მანეთია, შეგიძლია, არ დათვალო.

– არ დავთვლი, – ვუპასუხე. – და თეთრეულის საქმე როგორღა იქნება?

– ახლა გაგიშლი. შენ ეზოში გადი, გაისეირნე, მე კი გაგიშლი.

გავედი, გზაში სიგარეტი ამოვიღე. მზე, როგორც იქნა, ჩავიდა, და თეთრი ღამე ჩამოწვა. სადღაც ძაღლები ყეფდნენ. მუხის ქვეშ მიწაში ჩაზრდილ სკამზე ჩამოვჯექი, გავაბოლე და ფერმკრთალ უვარსკვლავო ცას დავუწყე ყურება. საიდანღაც უხმაუროდ გამოძვრა კატა, შემომხედა ფლუოროსცენციული თვალებით, შემდეგ სწრაფად აძვრა მუხაზე და მუქ ფოთლებში გაუჩინარდა. იმწამს გადამავიწყდა და შევკრთი, როცა სადღაც ზემოთ გაძვრა. თავზე ნაგავი დამეყარა. „უჰ, შენი…“ – ხმამაღლა ვთქვი და ჩამოვიბერტყე. უჩვეულოდ მეძინებოდა. სახლიდან დედაბერი გამოვიდა, არ შევუმჩნევივარ, ისე წაჩანჩალდა ჭისკენ. ეს ნიშნად მივიღე, რომ ლოგინი მზად იყო, და ოთახში დავბრუნდი.

მავნე დედაბერს იატაკზე გაეშალა ლოგინი. ვერ მოგართვი, გავიფიქრე მე, კარი ჩავრაზე, ლოგინი დივანზე გადავათრიე და გახდა დავიწყე. ფანჯრიდან დაბინდული სინათლე შემოდიოდა. მუხაზე ხმაურით დაძვრებოდა კატა. თავი გავაქნიე, თმიდან ნაგავი ჩამოვიბერტყე. რაღაც უცნაური ნაგავი იყო, მოულოდნელი: თევზის დიდი გამომშრალი ქერცლი. ძილში ჩხვლეტას დამიწყებს, გავიფიქრე, ბალიშზე დავდე თავი და მაშინვე ჩამეძინა.

 

თავი მეორე

…დაცარიელებული სახლი მელიებისა და მაჩვების ბუნაგად გადაიქცა, და ამიტომაც შეიძლება, გამოჩნდნენ აქ უცნაური მაქციები და მოჩვენებები.

ა. უედა

 

შუაღამისას ოთახში საუბრის ხმამ გამომაღვიძა. ლაპარაკობდნენ ორნი, ძლივს გასაგონი ჩურჩულით. ხმები ძალიან ჰგავდა ერთმანეთს, მაგრამ ერთი ცოტა უფრო მოგუდული და ხრინწიანი იყო, მეორეს კი უკიდურესი გაღიზიანება ეტყობოდა.

– ნუ ხრიალებ, – ჩურჩულებდა გაღიზიანებული. – შეგიძლია, არ იხრიალო?

– შემიძლია, – გამოეპასუხა მოგუდული და ჩაახველა.

– ჩუმად მეთქი… – ასისინდა გაღიზიანებული.

– ხრინწი, – აუხსნა მოგუდულმა. – მწეველის დილის ხველა… – და ისევ ჩაახველა.

– მოშორდი აქედან, – თქვა გაღიზიანებულმა.

– სულერთია, მაინც სძინავს და…

– ვინ არის? საიდან გამოტყვრა?

– მე საიდან უნდა ვიცოდე?

– აი, უბედურება… ფენომენალურად არ გვიმართლებს, რა.

მეზობლებს კიდევ არ ეძინებათ-მეთქი, გავიფიქრე მძინარემ. მომეჩვენა, რომ სახლში ვარ. სახლში ჩემ მეზობლად ორი ფიზიკოსი ძმაა, რომლებიც ჭკუას კარგავენ ღამღამობით მუშაობისთვის. შუაღამის ორ საათზე სიგარეტი უთავდებათ, და მაშინ ჩემს ოთახში შემოდიან, იწყებენ ჩითვას, თან ავეჯს ეჯახებიან და იგინებიან.

ბალიშს ხელი ვტაცე და სიცარიელეში ვისროლე. რაღაც ჩამოინგრა ხმაურით და სიჩუმე ჩამოწვა.

– ბალიში დამიბრუნეთ, – ვთქვი მე, – და აქედან მოშორდით. სიგარეტი მაგიდაზეა.

საკუთარმა ხმამ საბოლოოდ გამომაფხიზლა. წამოვჯექი. უხალისოდ ყეფდნენ ძაღლები, კედლის მიღმა მრისხანედ ხვრინავდა დედაბერი. ბოლოს, როგორც იქნა, გამახსენდა, სად ვიმყოფებოდი. ოთახში არავინ იყო. ბინდბუნდში დავინახე იატაკზე დაგდებული ჩემი ბალიში და საკიდიდან ჩამოცვენილი ძველმანები. დედაბერი თავს წამაცლის, გავიფიქრე და წამოვხტი. იატაკი ცივი იყო და საფენებზე გადავაბიჯე. დედაბერმა ხვრინვა შეწყვიტა. მე გავშეშდი. ფიცრები აჭრიალდა, კუთხეებში რაღაც ჭრაჭუნებდა და შრიალებდა. დედაბერმა გამაყრუებლად დაუსტვინა და ისევ ახვრინდა. ბალიში ავიღე და დივანზე ვისროლე. ძველმანებისგან ზინზლის სუნი იდგა. საკიდი ლურსმანიდან მომძვრალიყო და გვერდულად ეკიდა. გავასწორე და ძველმანების შეგროვება დავიწყე. ის იყო უკანასკნელი სალოფი დავკიდე, რომ საკიდი მოწყდა, შპალერზე ჩაცურდა და კვლავ ერთ ლურსმანზე დაეკიდა. დედაბერმა ხვრინვა შეწყვიტა, და მე ცივმა ოფლმა დამასხა. სადღაც ახლოს მამალი აკივლდა. წვნიანში მანახა შენი თავი, გავიფიქრე სიძულვილით. კედლის იქით ბებერმა ტრიალი დაიწყო, აჭრიალდნენ და აჭრაჭუნდნენ ზამბარები. ცალ ფეხზე დამდგარი ვიცდიდი. ეზოში ვიღაცამ ჩუმად თქვა: „ძილის დროა, დიდხანს ვისხედით დღეს მე და შენ“. ახალგაზრდა ქალის ხმა იყო. „დავიძინოთ და დავიძინოთ, – გამოეპასუხა მეორე. გაისმა გაბმული მთქნარება. –„აღარ იჭყუმპალავებ დღეს?“ – „რაღაც ცივა. მოდი, ნანინები.“ სიჩუმე ჩამოწვა. დედაბერი იღრინებოდა და ბუტბუტებდა. ფრთხილად დავბრუნდი დივანზე. დილით ადრე ავდგები და ყველაფერს მოვაწესრიგებ, როგორც წესია…

მარჯვენა გვერდზე გადავბრუნდი, საბანი ყურებამდე წავიფარე, თვალები დავხუჭე და უცებ მივხვდი, რომ სულ არ მინდოდა ძილი – ჭამა მინდოდა. ვაი-ვაი-ვაი, გავიფიქრე. სასწრაფოდ უნდა მიმეღო ზომები, და მივიღე.

აი, მაგალითად, ავიღოთ ვარსკვლავური სტატისტიკის განტოლების ტიპის ორი ინტეგრალური განტოლების სისტემა; ორივე უცნობი ფუნქცია ინტეგრალის ქვეშ მდებარეობს. ბუნებრივია, ამოხსნა შეიძლება მხოლოდ რიცხობრივად, ვთქვათ, დიდი ეგმ[2]-ს მეშვეობით… გამახსენდა ჩვენი ეგმ. მართვის პანელი მოხარშული კრემისფერისა. ჟენია ამ პანელზე გაზეთის ხვეულს დებს და აუჩქარებლად შლის. „შენ რა გაქვს?“ – „მე ყველით და ძეხვით“. პოლონური ნახევრადშებოლილი, მრგვლად დაჭრილი. „ეეჰ, ცოლი უნდა მოიყვანო! მე კატლეტები მაქვს, ნივრით, შინაური. და მჟავე კიტრი“. არა, ორი კიტრი… ოთხი კატლეტი და თანაბარ წილად რომ იყოს, ოთხი მაგარი მჟავე კიტრი. და ოთხი ნაჭერი კარაქიანი პური…

საბანი გადავწიე და წამოვჯექი. იქნებ, მანქანაში დარჩა რაიმე? არა, რაც იქ იყო, მე შევჭამე. დარჩა მხოლოდ სამზარეულოს წიგნი ვალკას დედისთვის, რომელიც ლეჟნიოვოში ცხოვრობს. როგორ არის იქ… პიკანტური სოუსი… ნახევარი ჭიქა ძმარი, ორი ხახვი… და წიწაკა. მიირთმევენ ხორცის კერძებთან ერთად… გუშინდელივით მახსოვს: პატარა ბიფშეტქსებთან. წამოვხტი და ფანჯარასთან მივირბინე. ღამის ჰაერში მძაფრად იგრძნობოდა პა-ა-ტარა ბიფშტექსების სუნი. სადღაც არაცნობიეი წიაღიდან წამოვიდა: „მიართმევდნენ ხოლმე ტრაქტირებისთვის ჩვეულ კერძებს, როგორებიცაა: მჟავე შჩი, ტვინი ბარდასთან ერთად, მჟავე კიტრი (ნერწყვი გადავყლაპე) და უცვლელი ფენოვანი ტკბილი ღვეზელი…“ ჯობია, სხვა რამეზე გადავერთო, გავიფიქრე და რაფიდან წიგნი ავიღე. ეს იყო ალექსეი ტოლსტოის „ღრუბლიანი დილა“. ალალბედზე გადავშალე. „მახნომ, სარდინის კოლოფის გასაღები რომ გატეხა, ჯიბიდან დააძრო რამდენიმეპირიანი სადაფის დანა და, იმით აღჭურვილმა, დაიწყო ანანასების (ცუდადაა საქმე, გავიფიქრე), ფრანგული პაშტეტის, ასთაკვების ქილების გახსნა. ოთახში მძაფრი სუნი დატრიალდა.“ წიგნი ფრთხილად დავდე და მაგიდასთან ტაბურეტზე ჩამოვჯექი. ოთახში უეცრად მძაფრი და გემრიელი სუნი ვიგრძენი: ეტყობა, ასთაკვების სუნი უნდა ყოფილიყო. დავიწყე იმაზე ფიქრი, თუ აქამდე რატომ არც ერთხელ არ მქონდა გასინჯული ასთაკვები. ანდა, ვთქვათ, ხამანწკები. დიკენსთან ყველა ჭამს ხამანწკებს, ხმარობენ დასაკეც დანებს, მოჭრიან პურის სქელ ნაჭერს, წაუსვამენ კარაქს… სუფრას ნერვიულად დავუწყე გასწორება. ზედ ამოუსვლელი ლაქები ეტყობოდა. მასზე ბევრი და გემრიელად ჭამეს. ჭამეს ასთაკვები და ტვინი ბარდასთან ერთად. ჭამეს პატარა ბიფშტექსები პიკანტური სოუსით. დიდი და საშუალო ბიფშტექსებიც ჭამეს. სიმაძღრისგან ქშინავდნენ, დანაყრებულები კბილებს აკრაჭუნებდნენ… საქშენი არაფერი მქონდა, ამიტომ კბილების კრაჭუნი დავიწყე.

ამას უეჭველად ხმამაღლა და დამშეული ვაკეთებდი, რადგან კედლის იქით დედაბერმა საწოლი ააჭრიალა, გაბრაზებულმა ჩაიბურტყუნა, რაღაც დააბრახუნა და უცებ ჩემთან ოთახში შემოვიდა. ტანზე გრძელი ნაცრისფერი პერანგი ეცვა, ხელში კი თეფში ეჭირა, და ოთხში მაშინვე დატრიალდა საჭმლის ნამდვილი, და არა მოგონილი არომატი. დედაბერი იღიმებოდა. თეფში ზედ ცხვირწინ დამიდგა და ტკბილი ბოხი ხმით მითხრა:

– მიირთვი, ჩემო ბატონო, ალექსანდრ ივანოვიჩ. მიირთვი, რაც ღმერთმა გამოგვიგვზავნა…

– რას ამბობთ, ნაინა კიევნა, რას ამბობთ. – ავლუღლუღდი მე, – ასე რატომ შეწუხდით…

მაგრამ საიდანღაც უკვე ხელში გამიჩნდა ძვლის სახელურიანი ჩანგალი, და ჭამა დავიწყე, ბებია კი გვერდით მედგა, თავს აქნევდა და ამბობდა:

– ჭამე, ჩემო ბატონო, ჭამე, შეგერგოს…

სულ შევჭამე. ეს იყო ცხელი კარტოფილი ერბოთი.

– ნაინა კიევნა, – ვთქვი დაბეჯითებით, – თქვენ მე შიმშილით სიკვდილისაგან მიხსენით.

– შეჭამე? – ცოტა არ იყოს უკმეხად თქვა ნაინა კიევნამ.

– დიდებული იყო. ძალიან მადლობელი ვარ! თქვენ ვერც კი წარმოიდგენთ…

– რას ვერ წარმოვიდგენ, – შემაწყვეტინა უკვე სრულიად გაღიზიანებულმა. – გეკითხები, შეჭამე? ჰოდა, მომეცი თეფში… თეფში მომეცი-მეთქი, გეუბნები!

– კი… კი, ბატონო, – ამოვთქვი.

– „კი, ბატონო, კი, ბატონო“… აჭამე ამას „კი, ბატონოს“ სანაცვლოდ…

– შემიძლია გადაგიხადოთ, – ვთქვი და უკვე ვბრაზდებოდი.

– „გადაგიხადოთ, გადაგიხადოთ“… – იგი კარისკენ წავიდა. – და თუკი ამისთვის სულაც არ იხდიან? და ტყუილებიც არ იყო საჭირო…

– ეგ როგორ – ტყუილები?

– აი, ასე, ტყუილები! შენ თვითონ ამბობდი, არ ვაკრაჭუნებო… – გაჩუმდა და კარს მიეფარა.

რა მოუვიდა? – გავიფიქრე მე. რა უცნაური დედაბერია…იქნებ, საკიდი შეამჩნია? ისმოდა, როგორ აჭრიალებდა ზამბარებს, საწოლში რომ ტრიალებდა და უკმაყოფილოდ ბუზღუნებდა. შემდეგ ჩუმად ამღერდა რაღაც ბარბაროსულ მოტივზე: „წამოვგორდები, ვიკოტრიალებ, ივანუშკას ხორცს როცა მივირთმევ…“ ფანჯრიდან ღამის სიცივემ დაუბერა. მოვიბუზე, წამოვდექი, რომ დივანზე დავბრუნებულიყავი, და უცებ გამიელვა, რომ ძილის წინ კარი დავკეტე. დაბნეული მივედი კართან და ხელი გავიშვირე, რათა რაზა შემემოწმებინა, მაგრამ ის იყო ჩემი თითები ცივ რკინას შეეხო, რომ თვალთ ამიჭრელდა. ვხედავ, ვწევარ დივანზე, ცხვირი ბალიშში მაქვს ჩარგული და თითებით კედლის ცივ დირეს ვეხები.

ცოტა ხანს გარინდებული ვიწექი, ვიდრე არ გავაცნობიერე, რომ სადღაც ახლოს დედაბერი ხვრინავს, ხოლო ოთახში ლაპარაკობენ. ვიღაც ხმადაბლა დამრიგებლურად ქადაგებდა:

– სპილო დედამიწაზე მცხოვრებთა შორის ყველაზე დიდი ცხოველია. სიფათზე აბია ხორცის დიდი ნაჭერი, რომელსაც ხორთუმი ეწოდება, იმიტომ, რომ მილივით ცარიელი და გრძელია. სპილო მას გაიწვდენს და მოხრის, როგორც უნდა და ხელების ნაცვლად ხმარობს…

ცნობისმოყვარეობისგან ცივმა ოფლმა დამასხა და ფრთხილად გადავბრუნდი მარჯვენა გვერდზე. ოთახში კვლავ არავინ იყო. ხმა კიდევ უფრო დამრიგებლურად განაგრძობდა:

– ღვინო, ზომიერად მოხმარების შემთხვევაში, ძალიან კარგია მუცლისთვის; მაგრამ, როცა ძალიან ბევრს სვამ, თვრები, რასაც ადამიანი პირუტყვის დონეზე დაჰყავს. ზოგჯერ გინახავთ ლოთები და ჯერაც გახსოვთ ის სამართლიანი ზიზღი, რასაც მათ მიმართ განიცდიდით…

წამოვხტი და ფეხები დივნიდან ჩამოვაწყე. ხმა დადუმდა. მომეჩვენა, რომ სადღაც კედლის იქიდან ლაპარაკობდნენ. ოთახში ყველაფერი კვლავ ძველებურად იყო, საკიდიც კი ადგილზე ეკიდა. და, ჩემდა გასაკვირად, ისევ ძალიან მშიოდა.

– ტინქტურა ექს ვიტრო ანტიმონიი, – წარმოთქვა უცებ ხმამ. შევკრთი. – მაგიფტერიუმ ანტიმონ ანგელი სალაე. ბაფილიი ოლეუმ ვიტრი ანტიმონიი ალექსიტერიუმ ანტიმონიალე! – მომესმა მკაფიო ხითხითი. – აი, რა სისულელეა! – თქვა ხმამ და ზუზუნით განაგრძო: – მალე თვალნი იგინი, ჯერაც ხილულნი, მეტად ვერღარა იხილავენ მზეს, მაგრამ ნუ მისცემ დახუჭვად მათთა, ვიდრე არა აუწყო კეთილმოწყალება ჩემი მიტევებასა და ნეტარებაზე… ესე არს „გონი, ანუ აზრთა ზნეობრიობა დიდებულის იუნგისა, გადმოღებული მისი ღამეული ფიქრებითგან“. იყიდება სანქტ-პეტერბურგსა და რიგაში სვეშნიკოვის წიგნის სავაჭროებში ორ მანეთად მუყაოს ყდაში. – ვიღაცამ ამოისლუკუნა. – ესეც ჩმახვაა, – თქვა ხმამ და გამოთქმით წარმოთქვა:

 

ჩინი, სიმდიდრე და სილამაზე,

ამა ცხოვრების ყველა სიამე,

იკარგება და თანდათან ქრება

ცრუ, ამაოა ბედნიერებაც!

გულს დაღრღნის სენი, დააძაბუნებს

და ვერც დიდებას შეინარჩუნებ…

 

ახლა მივხვდი, სად ლაპარაკობდნენ. ხმა კუთხიდან ისმოდა, სადაც დაბინდული სარკე ეკიდა.

– ახლა კი, – თქვა ხმამ, – შემდეგი. „ყოველი – ერთიანი მეა, ეს მე – მსოფლიო მეა. გაერთიანება უცოდინრობასთან, საწუთროს დაბნელებისგან წარმოქმნილი მე, ქრება სულიერების განვითარებასთან ერთად.“

– ეს მონაჩმახი საიდანღაა? – ვიკითხე მე. პასუხს არ ველოდი. დარწმუნებული ვიყავი, რომ მძინავს.

– გამონათქვამია „უპანიშადებიდან“, – მზადყოფნით მიპასუხა ხმამ.

– და „უპანიშადები“ რაღაა? – უკვე აღარ ვიყავი დარწმუნებული, რომ მძინავს.

– არ ვიცი, – თქვა ხმამ.

წამოვდექი და ფეხისწვერებზე მივედი სარკესთან. ჩემი გამოსახულება ვერ დავინახე. დაბურულ სარკეში მოჩანდა ფარდა, ღუმლის კუთხე და საერთოდ, ბევრი რამ. მაგრამ მე არ ვჩანდი.

– რაშია საქმე? – იკითხა ხმამ. – გაქვთ შეკითხვები?

– ვინ ლაპარაკობს? – ვიკითხე და თან სარკის უკან დავიწყე ყურება. სარკის უკან ბევრი მტვერი და მკვდარი ობობები იყო. ავდექი და საჩვენებელი თითი მარცხენა თვალზე მივიჭირე. ეს ჰალუცინაციების ამოცნობის ძველისძველი წესი იყო, რომელიც ამოვიკითხე ვ. ვ. ბიტნერის სახალისო წიგნში „დავიჯეროთ თუ არ დავიჯეროთ?“. საკმარისია, თითით დავაწვეთ თვალის კაკალს, და ყველა რეალური საგანი – ჰალუცინაციისგან განსხვავებით – გაორდება. სარკე გაორდა, და შიგ გამოჩნდა ჩემი გამოსახულება – ნამძინარევი, დამფრთხალი ფიზიონომია. ფეხებში მიბერავდა. თითები მოვკეცე, ფანჯარასთან მივედი და გავიხედე.

ფანჯრის იქით არავინ იყო, მუხაც კი არ იყო. თვალები მოვიფშვნიტე და კვლავ გავიხედე. პირდაპირ ჩემ წინ მკაფიოდ ვხედავდი ხავსმოკიდებულ ჭიშკარშებმულ ჭის ძელურს, ჭიშკარს და ჭიშკართან ჩემს მანქანას. რაც უნდა იყოს, მძინავს, გავიფიქრე დამშვიდებულმა. ჩემი მზერა რაფაზე დადებულმა დაფლეთილმა წიგნმა მიიპყრო. წინა სიზმარში ეს იყო „გზანი წამებისანი“, მესამე ტომი. ამჯერად ყდაზე წავიკითხე: „პ. ი. კარპოვი. სულით ავადმყოფთა შემოქმედება და მისი გავლენა მეცნიერების, ხელოვნებისა და ტექნიკის განვითარებაზე“. სიცივისგან კბილებაკაწკაწებულმა, წიგნი გადავფურცლე და ფერადი ჩანართები დავათვალიერე. შემდეგ წავიკითხე „ლექსი №2“:

 

ღრუბლებს შორის, ცად ასული

ბეღურა ჩანს შავფრთიანი

ეული და მარტოსული

დედამიწას დასტრიალებს.

ის ღამითაც ფრინავს სწრაფად

მთვარის შუქით დანაფენი,

არ აწუხებს არაფერი,

ყოველივეს ხედავს დაბლა.

ამაყია, მტაცებელი

და დაფრინავს, როგორც ჩრდილი,

თვალში ელავს სხივი დილის.

 

უცებ ჩემ ფეხქვეშ იატაკი შეირყა. გაისმა გულის მომკვლელი გაბმული ჭრიალი, შემდეგ, შორეული მიწისძვრის გუგუნის მსგავსად, ავისმომასწავებელი „კო-ო… კო-ო… კო-ო…“ ქოხი დაირწა, როგორც ნავი ტალღებზე. ფანჯრის იქით ეზო გვერდით გადაიწია, ფანჯრის ქვემოდან კი გამოძვრა და ბრჭყალებით მიწას ჩაერჭო უშველებელი ქათმის ფეხი, ბალახზე ღრმა კვალი დატოვა და კვლავ დაიმალა. იატაკი მკვეთრად დაიხარა, ვიგრძენი, რომ ვეცემი, ხელებით რაღაც რბილს ჩავეჭიდე, გვერდით და თავით მივეხეთქე და დივნიდან ჩამოვვარდი. იატაკის საფენზე ვიწექი, ბალიშს ჩაბღაუჭებული, რომელიც ჩემთან ერთად ჩამოვარდა. ოთახი მთლად განათებული იყო. ფანჯარასთან ვიღაც გაბმულად ახველებდა.

– ა-ბაა, მაშ ასე… – წარმოთქვა მამაკაცის კარგად დაყენებულმა ხმამ. – ცხრა მთასა და ცხრა ზღვას იქით, ერთ სამეფოში იყო და არა იყო რა, იყო ერთი მეფე, სახელად… მდა-აა… ჰო, კარგი, რა მნიშვნელობა აქვს. ვთქვათ, მდა-ა… პოლუექტი… ჰყავდა სამი ვაჟი-უფლისწული. პირველი… მდაა-ა-ა… მესამე სულელი იყო, და პირველი?..

სროლაში მოხვედრილი ჯარისკაცივით დაღუნულმა მივაღწიე ფანჯრამდე და გადავიხედე. მუხა ადგილზე იყო. მასთან ზურგით უკანა თათებზე იდგა ღრმად ჩაფიქრებული კატა ვასილი. კბილებში დუმფარას ყვავილი გაერჭო. კატა ფეხებქვეშ იყურებოდა და გაბმით ამბობდა: „მდა-ა-ა…“ შემდეგ თავი გაიქნია, წინა თათები ზურგს უკან შემოიწყო და, ოდნავ მოხრილი, როგორც დოცენტი დუბინო-კნიაჟნიცკი ლექციაზე, ნელი ნაბიჯით მუხის საწინააღმდეგო მხარეს გაემართა.

– კარგი… – კბილებში ცრიდა კატა. – იყო და არა იყო რა, იყო მეფე და დედოფალი. მეფეს-დედოფალს ჰყავდა ერთი ვაჟი… მდა-ა… სულელი, რასაკვირველია…

კატამ ბრაზით გადმოაფურთხა ყვავილი და, კოპებშეკრულმა, შუბლი მოიწმინდა.

– საძაგელი ვითარებაა, – ალაპარაკდა იგი. – რაღაც ხომ მახსოვს! „ხა-ხა-ხა! პირის ჩასაკოკლოზინებელიც არის: ცხენი – სადილზე, ჭაბუკი – ვახშამზე…“ საიდანაა ეს? ხოლო ივანე, თქვენც იცით – სულელი, პასუხობს: „ეი, შენ, საზიზღარო ურჩხულო, არ შეგიპყრია თეთრი გედი, და მიირთმევ!“ შემდეგ, ბუნებრივია, – ნაწრთობი ისარი, სამივე თავი ძირს, ივანე სამ გულს ამოართმევს და კრეტინს, სახლში მიაქვს, დედასთან… რა საჩუქარია! – კატამ სარდონიკულად გაიცინა, შემდეგ ამოიოხრა. – არის კიდევ ასეთი ავადმყოფობა – სკლეროზი, – დასძინა მან.

კვლავ ამოიოხრა, უკან მიბრუნდა მუხისკენ და ამღერდა: „ყვიტ-ყვიტ, ჩემო პატარებო! ყვიტ-ყვიტ, ჩემო საყვარლებო! მე… მდა-ა… მე ცრემლებით გამოგზარდეთ… უფრო სწორად – გამოგკვებეთ…“ მესამედ ამოიოხრა და ცოტა ხანს უხმოდ მიდიოდა. მუხას რომ გაუსწორდა, უცებ არამუსიკალურად აღრიალდა: „ტკბილი ლუკმა არ შევჭამე!..“

უეცრად მის თათებში ვეებერთელა ბარბითი გაჩნდა – ვერც კი შევამჩნიე, საიდან აიღო. სასოწარკვეთილმა ჩამოჰკრა თათი და, ბრჭყალებით სიმებს ჩაჭიდებული, კიდევ უფრო ხმამაღლა აღრიალდა, თითქოს მუსიკის ჩახშობას ცდილობდა:

 

დასს იმ ტანვალდ ფინსტერ ისტ,

დას მახტ დას ხოლსტ,

დას… მდა-ა… მაინ შატც… თუ კატც?…

 

გაჩუმდა და ცოტა ხანს ასე დადიოდა, უხმოდ ურახუნებდა სიმებს. შემდეგ ჩუმად, გაუბედავად ამღერდა:

 

ოი, და ვიყავ მე იმ ბაღში,

მთელ სიმართლეს გეტყვით ახლა

აი, ასე

თხრიან ხაშხაშს.

 

დაბრუნდა მუხასთან, მიაყუდა ბარბითი და უკანა ფეხით ყურთან მოიფხანა.

– შრომა, შრომა და შრომა, – თქვა მან. – მხოლოდ შრომა!

ისევ დაილაგა თათები ზურგს უკან და მუხიდან მარცხნივ წავიდა ბუტბუტით:

– ო, დიდო მეფეო, ჩემამდე მოაღწია ამბავმა, რომ დიდებულ ქალაქ ბაღდადში იყო ერთი მკერავი, სახელად… – იგი ოთხზე დადგა, ზურგი აპრიხა და ავად ასისინდა. – აი, ამ სახელებთან განსაკუთრებით საზიზღრად მაქვს საქმე! აბუ… ალი… ვიღაც იბნ ვიღაცის… კა-არგი, ვთქვათ, პოლუექტი. პოლუექტ იბნ… მდა-ა… პოლუექტოვიჩი… მაინც არ მახსოვს, რა მოუვიდა ამ მკერავს. ძაღლსაც შეუჭამია, სხვა დავიწყოთ…

მუცლით რაფაზე ვიწექი და გაშეშებული ვუყურებდი, როგორ დაბოდიალებდა საცოდავი ვასილი მუხის ირგვლივ მარჯვნივ თუ მარცხნივ, ბუტბუტებდა, ახველებდა, ღმუოდა, ზმუოდა, დაძაბულობისგან ოთხზე დგებოდა – ერთი სიტყვით, ენით აუწერლად იტანჯებოდა. მისი ცოდნის დიაპაზონი გრანდიოზული იყო. არცერთი ზღაპარი და არცერთი სიმღერა არ იცოდა ბოლომდე, მაგრამ სამაგიეროდ ეს იყო რუსული, უკრაინული, დასავლეთსლავური, გერმანული, ინგლისური, მე მგონი, იაპონურიც, ჩინური და აფრიკული ზღაპრები, ლეგენდები, იგავები, ბალადები, სიმღერები, რომანსები, შაირები და მისამღერები. სკლეროზი აცოფებდა, რამდენჯერმე მუხის ტანს ეცა და ბრჭყალებით ქერქი ჩამოაძრო, სისინებდა და იფურთხებოდა, და ამ დროს თვალები ეშმაკივით უელავდა, ხოლო შეშის ღერივით სქელი, ფაფუკი კუდი, ხან ზენიტისკენ აღიმართებოდა, ხან შფოთიანად ტოკავდა, ხან გვერდებზე ურტყამდა. მაგრამ ერთადერთი სიმღერა, რომელიც მან ბოლომდე იმღერა, იყო „ჩიჟიკ-პიჟიკ“, ხოლო ერთადერთი ზღაპარი, რომელსაც გამართულად მოყვა, იყო „სახლი, რომელიც ააგო ჯეკმა“ მარშაკის თარგმანით, და ისიც რაღაც ნაწყვეტებად. თანდათანობით – როგორც ჩანს, გადაღლისგან – მისი ლაპარაკი აშკარად სულ უფრო კატურ აქცენტს იძენდა. „მინდორში, მინდორში, – მღეროდა იგი, – გუთანი მიი… მიი-ა-ა-უ! იმ გუთანს თვიით… მიი-ა-უ-ა-უ!.. თვით ღმერთი მიის… თუ მოოს?“ ბოლოს, სრულიად ძალაგამოცლილი, დაჯდა კუდზე და ცოტა ხანს ასე იჯდა, თავჩაქინდრული. შემდეგ ჩუმად, სევდიანად დაიკნავლა, ბარბითი იღლიაში ამოიჩარა და სამ ფეხზე დამდგარი ნელა, კოჭლობით წავიდა ნამიან ბალახზე.

რაფიდან ჩამოვძვერი და წიგნი დამივარდა. ცხადად მახსოვდა,ბოლოს რომ დავხედე ეს იყო „სულით ავადმყოფთა შემოქმედება“, და დარწმუნებული ვიყავი, რომ იატაკზე სწორედ ეს წიგნი დავარდა. მაგრამ ავიღე და რაფაზე დავდე ა. სვენსონისა და ო. ვენდელის „დანაშაულის გახსნა“. უაზროდ გადავშალე, რამდენიმე აბზაცს ალალბედზე გადავავლე თვალი, და მაშინვე მომეჩვენა, რომ მუხაზე ჩამომხრჩვალი კიდია. ფრთხილად ავიხედე. მუხის ქვედა ტოტიდან ჩამოკიდებული იყო სველი მოვერცხლისფრო-მომწვანო ზვიგენის კუდი. დილის ნიავის დაბერვაზე კუდი მძიმედ ირხეოდა.

დავეცი და კეფით მივეხალე რაღაც მაგარს. ხმამაღლა დარეკა ტელეფონმა. მიმოვიხედე. დივანზე გარდიგარდმო ვიწექი, საბანი იატაკზე ჩაცურებულიყო, ფანჯარაში მუხის ფოთლებიდან დილის მზე მირტყამდა.

[1]НИИЧАВО– Научно-исследовательский институт чародейства и волшебства გამოგონილი სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი, რომლის აბრევიატურა რუსულ ენაში ორმაგ დატვირთვას ატარებს. გარდა ინსტიტუტის სახელწოდებისა, სიტყვა რუსულად „არაფერს“ ნიშნავს, რისი შენარჩუნებაც ქართულში ვერ მოხერხდა(აქაც და შემდგომაც შენიშვნები მთარგმნელისაა)

[2]ელექტროგამომთვლელი მანქანა.

Filed under: აპეტაიზერი Tagged: ანა ყიასაშვილი, აპეტაიზერი, არკადი სტრუგაცკი, ბორის სტრუგაცკი, გამომცემლობა "წიგნები ბათუმში", ვასილ გულეური, ირაკლი ბაკურიძე, მაია ხუტიაშვილი, მალხაზ ფაღავა, ორშაბათი იწყება შაბათს, სამეცნიერო ფანტასტიკა, ფანტასტიკური ბიბლიოთეკა, ქართული თარგმანი, Аркадий Стругацкий, Борис Стругацкий, Понедельник начинается в субботу, Science fiction